Go to Top

ADHD, slaap en depressie

In het NESDA onderzoek is een lijst afgenomen die verschillende kenmerken van ADHD uitvraagt. Mensen konden in deze vragenlijst aangeven in hoeverre stellingen als “Ik ben altijd in de weer” of “Ik maak slordigheidsfouten of heb moeite om aandacht te besteden aan details” van toepassing waren. Deze vragenlijst is door een aantal onderzoekers gebruikt om in NESDA te kijken naar de samenhang tussen ADHD symptomen, depressie en slaapproblemen.

ADHD (Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder) is een deels erfelijke neurobiologische stoornis die begint op de kinderleeftijd. De voornaamste kenmerken zijn aandachtsproblemen, hyperactiviteit en impulsiviteit. In Nederland heeft naar schatting zo’n 2 tot 5 procent van de volwassenen ADHD. ADHD kan een grote invloed hebben op het dagelijks functioneren. Volwassenen met ADHD zijn vaker werkloos, presteren vaker onder op studie en werk en hebben vaker relatieproblemen dan volwassenen zonder ADHD.

De NESDA deelnemers met een depressie hadden vaker kenmerken van ADHD dan mensen zonder depressie, vond onderzoeker Annet Bron. Bij de mensen met kenmerken van ADHD was de depressie ook ernstiger, ontstond op jongere leeftijd en er waren vaker angstklachten aanwezig. Onderzoeker Dora Wynchank vond dat vooral de seizoensgebonden (winter)depressie vaker voorkwam in de groep deelnemers met ADHD-trekken. Dat heeft waarschijnlijk te maken met een ontregeling van het 24-uurs ritme, ofwel het biologische ritme. Ons circadiane (24-uurs) ritme zorgt ervoor dat ons gedrag, bijvoorbeeld hartslag en bloeddruk, en de stofwisseling optimaal zijn afgestemd op het moment van de dag. De NESDA deelnemers met kenmerken van ADHD hadden een 2 tot 3 keer zo grote kans op een verlaat slaap-waakritme.

Mensen met een verlaat slaap-waakritme zijn avondmensen en vallen pas laat in slaap. Dit late chronotype hing vooral samen met de aandachtsproblemen bij ADHD, niet met de hyperactiviteit of impulsiviteit. Slapeloosheid (minder dan 6 uur slaap per nacht) hing in een andere studie juist samen met hyperactiviteit. Slaapproblemen kunnen allerlei gezondheidsklachten veroorzaken zoals overgewicht, suikerziekte en hart- en vaatziekten. Dora Wynchank vond in NESDA zelfs aanwijzingen voor een snellere veroudering op celniveau bij mensen met een verlate slaapfase. Onderzoeker Suzan Vogel stelt dat slaaptekort een verklaring kan zijn voor het verband tussen ADHD en obesitas: “Mensen die kort slapen gaan ‘s avonds laat vaak nog wat eten en komen daardoor aan”. Uit eerder onderzoek blijkt namelijk dat ongeveer 30 procent van de volwassenen met ADHD obesitas heeft. In NESDA werd dit verband tussen ADHD kenmerken en overgewicht door Dora Wynchank echter niet teruggevonden.

Hoe is de samenhang tussen depressie en kenmerken van ADHD te verklaren? Het kan een genetische kwetsbaarheid zijn: depressie en ADHD overlappen elkaar op genetisch gebied. Ontregeling van de biologische klok kan ook een gedeelde oorzaak zijn. Het zou ook kunnen dat sommige depressieve symptomen op kenmerken van ADHD lijken, zoals moeite om zich te concentreren, het gevoel mensen teleur te stellen of rusteloosheid. Een vierde verklaring is dat onontdekte ADHD een depressie kan veroorzaken omdat het lastig is om ermee te leven.

De belangrijkste conclusies volgens de onderzoekers:
• Het is duidelijk dat er een verband bestaat tussen ADHD symptomen, ons biologische ritme/slaap en depressie.
• Zorgverleners moeten er rekening mee houden dat bij volwassenen nog niet eerder ontdekte ADHD kan voorkomen.
• Zorgverleners moeten alert zijn op slaapproblemen bij hun patiënten. Deze moeten behandeld worden om gezondheidsklachten te voorkomen. Het lastige voor mensen met ADHD is dat medicijnen die zij gebruiken slapeloosheid als bijwerking kunnen hebben.

Onderzoekers Annet Bron, Suzan Vogel en Dora Wynchank werken bij het ADHD kenniscentrum van PsyQ in Den Haag.

wp ecommerce - e-commerce wordpress