Een depressie oefent een negatieve invloed op het ervaren van pijnklachten en op verschillende chronische ziekten. Zo hebben patiënten met suikerziekte en een depressie vaak meer moeite zich aan leefregels en medicatie voorschriften te houden, kunnen zij hun bloedsuikers minder goed op peil houden en hebben ze meer risico op complicaties. Voor angststoornissen is er minder onderzoek verricht, maar ook angst lijkt een negatieve invloed op het beloop van pijnklachten en verschillende chronische ziekten te hebben.
In NESDA is door onderzoeker Marloes Gerrits gevonden dat het hebben van
een depressie of een angststoornis een sterke relatie heeft met het hebben van pijn, onafhankelijk van de precieze locatie van de pijn. NESDA heeft hiervoor gegevens over pijn aan de nek, rug, aangezicht, borstkas, buik, gewrichten en hoofdpijn (onderverdeeld in geen migraine, waarschijnlijke migraine en strikte migraine). Wanneer het aantal pijnlocaties toe- of afnam, dan namen ook depressieve en angstklachten respectievelijk toe- of af.
Pijn, vooral wanneer op meerdere locaties en bij toenemende ernst, bleek een risicofactor voor het ontstaan en een slechter beloop van depressieve en angststoornissen. Ook het dagelijks gebruik van pijnmedicatie hing samen met een ernstiger beloop. Rekening houdend met de ernst van de depressieve en angst symptomen, die op zichzelf een sterke voorspeller zijn van het beloop, vonden we dat gewrichtspijn nog steeds een negatieve invloed had op het beloop van depressie en angst.
Als patiënten zich op het spreekuur melden met pijnklachten op meerdere locaties (vooral als ook gewrichten pijnlijk zijn) moeten artsen dus alert zijn, omdat deze patiënten een groter risico hebben op het ontstaan, terugval en een slechter beloop van depressieve en angststoornissen, zelfs als zij (nog) geen depressieve of angstige symptomen laten zien. (Lees de Nederlandse samenvatting van het proefschrift van Marloes Gerrits voor meer informatie).
Ella Bekhuis heeft nog verder onderzoek gedaan naar lichamelijke klachten in NESDA. Het bleek dat mensen met een depressie of angststoornis twee tot drie keer vaker last hadden van lichamelijke klachten zoals: spier- en gewrichtsklachten, hart- en ademhalingsklachten en darm- en maag klachten. Van deze mensen hadden mensen met angstgevoelens veruit de grootste kans op lichamelijke klachten. Ook mensen met weinig energie of met verschijnselen van rusteloosheid of traagheid vertoonden een grote kans op het ervaren van lichamelijke klachten. Te veel of te weinig slapen verhoogde de kans op lichamelijke klachten daarentegen niet.
Deze bevindingen lijken te passen bij het idee van een vicieuze cirkel waarin pijn, lichamelijke klachten en depressie en angst elkaar versterken. Waarom dit zo is, is nog niet helemaal duidelijk. Zijn mensen met depressie of angst zich versterkt bewust van signalen uit hun lichaam? Of maken mensen met stemmingsstoornissen zich misschien meer zorgen over de aanwezigheid van een ernstige lichamelijke ziekte? Ook zou het kunnen dat depressieve en angstige mensen minder gezond leven waardoor ze sneller fysieke klachten ontwikkelen. Tenslotte is bekend dat ziektes zoals hart- en vaatziekten vaker voorkomen bij mensen met stemmingsklachten en dit zou sommige lichamelijke klachten kunnen veroorzaken. In NESDA vonden we dat een ongezonde leefstijl (roken, alcohol drinken en weinig beweging) niet afdoende kon verklaren waarom depressie en angst vaak samen voorkomen met fysieke klachten. Ook het hebben van een lichamelijke ziekte verklaarde de samenhang met pijn niet.
Een andere mogelijke verklaring voor het gecombineerd voorkomen van depressie/angst en lichamelijke klachten is dat dit type klachten elkaar direct beïnvloedt. Zo zou iemand die angstig is bijvoorbeeld hartkloppingen kunnen ontwikkelen, terwijl pijn iemand somber maakt. Deze verklaring gaan wij nader onderzoeken door middel van het dagboekonderzoek van NESDA. Met behulp van elektronische dagboekgegevens kunnen we onderzoeken of stemmingsklachten voorafgaan aan fysieke symptomen of juist hierop volgen. Ook kunnen we onderzoeken of deze samenhang verschilt van persoon tot persoon. Met dit vernieuwende type onderzoek hopen we meer inzicht te krijgen in welk mechanisme ten grondslag ligt aan de relatie tussen stemmingsstoornissen en lichamelijke klachten.
Voor meer informatie: